काठमाडौं खबर 
पुस २, २०८० भगवान रामको साथमा माता सीता र भाइ लक्ष्मणको पनि उल्लेख गरिन्छ । श्रीराम १४ वर्षको लागि वनवासमा जाँदा माता सीता र लक्ष्मण पनि उनीसँगै बसे । लक्ष्मणले भगवान रामलाई कहिल्यै छोडेनन् । उनी सधैं छाया जस्तै रहे । आफ्नो वनवासमा लक्ष्मणले १४ वर्षसम्म आफ्ना भाइ श्रीराम र आमा सीताको निःस्वार्थ सेवा गरे । रामायणका अनुसार जब भगवान् श्रीराम र माता सीता आफ्नो झुपडीमा आराम गर्नुहुन्थ्यो, लक्ष्मणले कुटी बाहिर पहरा दिन्थे । लक्ष्मणले आफ्नो निद्रा त्यागेका थिए र १४ वर्षसम्म निद्राविना बसेका थिए । जब उनी वनवासको अन्त्य पछि अयोध्या फर्के, सधैं उनको साथमा रहने लक्ष्मणले श्रीरामको राज्याभिषेक देख्न सकेनन्।
लक्ष्मणले निद्रा देवीसँग वरदान मागे
पुराणका अनुसार श्रीराम भगवान् विष्णुका अवतार थिए भने लक्ष्मण शेषनागको अवतार थिए । जब भगवान राम वनवासमा गए, लक्ष्मण र माता सीता पनि उनीसँगै जान थाले । तर लक्ष्मण जीले वनमा जानुअघि नै आफ्नो निद्रा त्यागे। पुराणका अनुसार वनमा जानुअघि लक्ष्मणले निद्रा देवीसँग आफ्नो दाजुभाइ र भाउजुको सेवा गर्नका लागि १४ वर्षको वनवाससम्म नसुत्ने वरदान मागेका थिए । लक्ष्मणको सेवाभाव देखेर खुसी भएर निद्रा देवीले उनलाई वरदान दिइन् तर बदलामा उनले लक्ष्मणको सट्टामा उनकी पत्नी उर्मिलालाई १४ वर्ष सुत्नुपर्ने शर्त पनि राखिन् ।
यही कारणले लक्ष्मणको सट्टा उनकी पत्नी उर्मिला १४ वर्षसम्म राजभवनमा सुतिन् । रामायणको एक खण्डमा उल्लेख छ कि श्रीराम र रावण बीचको भयंकर युद्धमा लक्ष्मणले रावणका छोरा मेघनादलाई मारेका थिए किनभने मेघनादलाई 14 वर्षसम्म निरन्तर जागा रहने व्यक्तिले मात्र मेघनादलाई मार्न सक्छ। त्यसैले लक्ष्मणले मेघनादको हत्या गरेका थिए ।
लक्ष्मण राज्याभिषेकमा किन आएनन् ?
वनवास समाप्त भएपछि श्रीरामको राज्याभिषेक हुने थियो । तर राज्याभिषेकको समयमा लक्ष्मण चर्को स्वरले हाँस्न थाले र सबैले उनलाई यसको कारण सोध्दा उनले भनेका थिए जुन घडीको उनले यत्रो वर्षदेखि प्रतीक्षा गरेका थिए, सो दिन उनले निद्रादेवीलाई दिएको प्रतिबद्धता पूरा गर्नका लागि सुत्नै पर्ने थियो । निद्रा देवीले अयोध्या फर्किनेबित्तिकै उर्मिलाको निन्द्रा गडबड हुने र सुत्नुपर्ने बताएकी थिइन् । लक्ष्मण हाँस्दै थिए किनभने उनी आफ्ना दाइ भगवान श्रीरामको राज्याभिषेक देख्न सक्ने थिएनन् । यस शुभ अवसरमा लक्ष्मणको स्थानमा उनकी पत्नी उर्मिला उपस्थित थिइन् ।