काठमाडौं खबर 
माघ १६, २०८० काठमाडौं । मणिचुडबाट निस्केर शालीनदी हुँदै काठमाडौं र भक्तपुर जिल्लाको सीमाना हुँदै बग्ने गर्दछ । जुन मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको उत्तर पश्चिम सीमाना भएर बग्छ । मनोहरा नदी, बागमती नदीका अन्य सहायक नदीहरू समृद्ध सांस्कृतिक, पर्यावरणीय र जैविक महिमाले युक्त छन् । अव्यवस्थित ढल सञ्जाल, अव्यवस्थित ठोस फोहोर विसर्जन, नदी किनारमा सडक आदिका कारणले यसलाई केही प्रदूषित गराए पनि यो एउटा सभ्यताको साक्षीको रुपमा रहेको छ ।
देवासुर संग्रामको बेलामा विष्णु भगवानले बज्रयोगिनी देवीसँग विजय वाहिनी मन्त्र वरदान पाउन कुण्डल स्नान गरेको मणिकुण्डल अति पवित्र स्थल मानिएको छ । त्यस्तै देव दानव मिलेर समुन्द्र मन्थन गर्दा निस्केको उल्णव कालकुट विष सेवन गरी शिवजीले विषको डाह शान्त पार्न सर्वप्रथम आफ्नो त्रिशुल पहाडमा धसेर तीनधारा जलप्रवाह गरी उक्त मणिकुण्डको निर्माण गरि त्यहाँ महादेव जलसमाधीमा बसेको प्रसंग विभिन्न पुराणहरुमा वर्णन गरिएको छ । मनोहरा नदी काठमाडौं उपत्यकाको उत्तरपूर्वी भागबाट बगेको छ । दधाकटेरी, लप्सीफेदी, साँखु, कुर्थली, मूलपानी, गोठाटार, सिनामंगल, जडीबुटीजस्ता क्षेत्रहरू हुँदै कुल २८ किलोमिटर ओगटेर बगेको छ ।
लप्सीफेदीको मुहान नजिकै मनोहरा खोला
मनोहरा नदीको प्रशंसनीय धार्मिक र सांस्कृतिक मूल्य छ । हिन्दु पौराणिक कथाहरूले साँखुमा नदीको प्रवाहलाई पवित्र र महत्त्वपूर्ण रहेको उल्लेख गरेको छ । देवी पार्वतीले भगवान् शिवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गर्न व्रत बसेको स्थानको रूपमा वर्णन गरिएको छ । त्यो विश्वासलाई लिएर मानिसहरू तीर्थका रुपमा नदीमा आउने गर्छन् । नुहाएर भगवानलाई जल चढाउँछन् । उनीहरु स्वस्थानी ब्रतकथा सुनाउँछन् र जीवनसाथी र परिवारको कल्याणको लागि व्रत बस्छन् । विवाहित महिलाले आफ्नो पतिको कल्याणको लागि प्रार्थना गर्छन् र केटीहरूले राम्रो जीवनसाथी पाउन प्रार्थना गर्छन् । स्वस्थानी ब्रत कथा भगवान् कुमारले अगस्त्य मुनिलाई सुनाइएका कथाहरूको शृङ्खला हो ।
साँखुको स्वस्थानी मन्दिर र व्रतकथा
मनहरा मन्दिरले चाँगु नारायण मन्दिर क्षेत्रलाई पनि छोएर बग्ने गर्छ । जुन युनेस्को विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत छ, यो प्यागोडा वास्तुकला शैलीमा भगवान् विष्णुलाई प्राथमिक आहारको रूपमा खडा गर्छ। मनोहरा नदीको अवस्थाले सम्पदाको ख्याति र अन्तर्राष्ट्रिय मान्यतालाई असर गर्छ। स्थानीय बासिन्दाका आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्न नदीको महत्त्वपूर्ण भूमिका छ। नदीमा मानिसहरु धुलाई र सरसफाई गर्न पानी जम्मा गर्न आउँछन् । तिनीहरूले पोषक तत्वहरू थप्छन् जुन नदीले आफ्नो गतिशील सन्तुलन र आत्म-शुद्धीकरण क्षमताको साथ चुपचाप शुद्ध गर्छ।